6 Nisan 2013 Cumartesi

Deneme süresi nedir?

Deneme süresi; 4857 sayılı İş Kanu’nun 15. maddesinde öngörülen, işçi ve işveren arasında yahut işçiler ve işveren arasında yapılan bireysel ya da toplu iş sözleşmesinde öngörülen, sözleşmenin her iki tarafına da bildirim süresine uymadan ve tazminatsız olarak iş akdini fesih hakkı tanıyan düzenlemedir.

1- Pratikte deneme süresi;

İşçinin işyerine ve işe uyumunun test edilip gözlemlendiği süredir. Yargıtay 9. Hukuk Dairesinde bir kararında deneme süresini; “Deneme süresi, hizmet sözleşmesine konulacak bir hükümle; işçinin çalışma şartlarını görmesi, sözleşme ile üstlenilen işin somut duruma uygunluğu ve işi yapabilme becerisini anlaması, işverenin ise işçinin sözleşme ile üstlendiği işi yapabilme yeteneğini verimini, ölçen bir süredir. Yine bu tanımda yer almayan bir çok faktör; örneğin işçinin ve işverenin şahsına bağlı özellikler bu süre içinde test edilir. İş sözleşmelerinin taraflar arasında kişisel ve sürekli ilişkiler kuran özelliği, tarafların bu yönde bir ihtiyaç duymalarının haklı gerekçesini oluşturur. İş sözleşmesi taraflar arasında karşılıklı güvene dayalı sürekli borç ilişkisi kurduğu için, işçinin mesleki bilgi ve becerisini, çalışma şekli ile işyerine uygun ve davranışlarını öğrenme bakımından belli bir süre denenmesinde işverenin korunmaya değer bir menfaati bulunmaktadır. Bu süre içinde beklentilere ulaşılamaması halinde işveren bildirim süresi tanıma ve tazminat ödeme yükümü olmaksızın iş sözleşmesinden kurtulabilecektir” şeklinde etraflıca tanımlamıştır.



2. Deneme süresi ne kadardır? 

4857 sayılı İş Kanunun 15. maddesine göre bireysel iş sözleşmelerinde maksimum 2 aydır. Bu süre toplu iş sözleşmeleri ile 4 aya kadar uzatılabilir. İşçi ve işveren arasında bu süreleri aşacak biçimde yapılan iş sözleşmeleri hukuki sonuç doğurmaz. Ancak daha az süreli deneme süreleri uygulanabilir. Örneğin bireysel ya da toplu iş sözleşmesinde deneme süresi bir ay olarak öngörülebilir.

3. Her çalışan deneme süresine tabi midir?

Yanlış bilinen konuların başında deneme süresinin sanki İş Kanunu’nda her çalışana öngörüldüğü ve deneme süresinin işveren açısından doğal hak olarak algılanmasıdır. Peşinen cevap verelim ki her çalışan için deneme süresi yoktur. 4857 sayılı İş Kanunun 15. maddesinde “taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda” demektedir ve deneme süresini tarafların karşılıklı rızalarına ve anlaşmalarına bağlamıştır.

4. Deneme süresinin iş mevzuatı açısından hukuki sonuçları nelerdir?

Deneme süresinin iş mevzuatı açısından en önemli sonucu; her iki tarafının da iş sözleşmesini tazminatsız olarak derhal feshedebilmesidir. Burada atlanmaması gereken husus, işçinin işe devamı halinde, deneme süresinin, kıdem tazminatı, yıllık izin gibi haklarda kıdemden sayılmasıdır.

5. Sözlü iş akitlerinde deneme süresini hukuki sakıncaları. 

Yazılı olarak yapılan iş akitlerinde, sözleşmeye deneme süresinin varlığı ve süresi yazıldığında hukuken ispat sorunu yoktur. Ancak sözlü yapılan iş akitlerinde, özellikle sonradan doğabilecek problemlerde sözlü iş akdinde deneme süresinin öngörüldüğünü ispat etmek eğer taraflardan biri bunun tersini iddia ederse mümkün değildir. Hukuken, iş sözleşmesinde deneme süresi olduğunu ve bu sürenin ne kadarlık bir süre olduğunu iddia eden taraf iddiasını ispat ile yükümlüdür. Yargıtay 9. Hukuk Dairesi bir kararında; “işçinin işe yeni girmiş olması, tek başına, deneme süresinin taraflarca öngörülmüş olduğunun delili sayılmaz. Dolayısı ile deneme süreli iş sözleşmesi yapıldığını ileri süren taraf ispat ile yükümlüdür” demiştir.

6. Deneme süresi sadece belirsiz süreli iş sözleşmelerinde mi uygulanabilir?

Deneme süresi 4857 sayılı İş Kanunu açısından gerek belirli süreli ve gerekse de belirsiz süreli iş sözleşmelerinde uygulanabilir. Ancak Deniz İş Kanununda sadece belirsiz süreli iş sözleşmelerinde uygulanabilir.

7. Deneme süresindeki işçiye sigorta yapmak zorunlu mudur?

Deneme süresi 4857 sayılı İş Kanunu’nda öngörülmüş olsa da sigortalılık hakkının doğması hususunda 5510 sayılı kanunda bunun karşılığı yoktur. Yani işçi deneme süresinde de olsa sigortalılığı çalışmaya başladığı an doğar ve kural olarak bu kişi için en geç işe başlamadan bir gün öncesinden sigortalı işe giriş bildirgesi verilmesi zorunludur. Bu açıdan deneme süresine tabi bir çalışan ile tabi olmayan bir çalışan arasında hiçbir farklı uygulama söz konusu değildir.

Hiç yorum yok: