Fazla çalışma için işçinin her yıl başında onayı alınmalıdır.

SORU: Ben bir plastik fabrikasında iki yıldır çalışmaktayım. Çalışma saatlerimiz sabah sekiz akşam beş. Her gün üç saat zorunlu mesai yapıyoruz. Her ay mesai saatleri içerisinde iş yok diyerek sırayla 5-6 kişilik gruplar halinde ücretsiz olarak 3-4 gün süreyle eve gönderiyorlar. Bu günleri ise gelmemiş kabul ederek fazla mesai parasından kesiyorlar. İş Yasası’na göre böyle bir uygulama var mı? Eğer yoksa ne yapmamız gerekiyor?


CEVAP: 4857 sayılı İş Kanunu’nun genel olarak en önemli özelliklerinden biri esnek çalışma biçimlerini yasalaştırmış olmasıdır. Dolayısıyla, iş süresi, işyeri vs. gibi kavramların esnekleştirilmesi işverenlere istediği zaman, istediği yerde, istediği süre kadar işçi çalıştırma imkanı tanımıştır.

Kanunda, belirtilen çağrı üzerine çalıştırma, kısmi çalıştırma, telafi çalışması esnek çalışma biçimlerine örnek teşkil etmektedir. İş Kanununun 63. maddesinde genel bakımdan çalışma süresini haftada en çok kırk beş saat olarak belirlemiştir. Ancak, ikinci fıkrasında haftalık çalışma süresinin günde on bir saati aşmayacak şekilde haftanın günlerine farklı bir şekilde dağıtılabileceğini de düzenlemiştir.

Dolayısıyla, haftalık çalışma süresi olan kırk beş saati dört gün çalıştırarak tamamlayan işveren haftanın kalan günlerinde iş bitti veya iş yok diyebilmektedir. Bu durum kanunla belirtilen bir düzenlemedir ve işverenlere işçilerin haftalık çalışma saatlerinde böyle bir düzenleme yapma yetkisi verir. Böyle bir uygulama yapılması için tarafların anlaşması şartı getirilmiştir.

Eğer, iş sözleşmenizde bu şekilde bir düzenleme bulunmuyor veya yazılı olarak böyle bir çalışmayı kabul etmemiş iseniz, bu durumda bu çalışma sistemini kabul etmeme hakkınız vardır. Fazla mesailer açısından da aynı durum söz konusudur. Bir işçiye rızası olmadan fazla çalışma yaptırmak yasal değildir.

İş Kanunu’nun 41. maddesinde yer alan düzenlemeye göre, fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekmektedir. Bu onay Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliğinde de düzenlenmiş ve yönetmeliğin 9. maddesi de, fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekir.

Zorunlu nedenlerle veya olağanüstü durumlarda yapılan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma için bu onay aranmaz. Fazla çalışma ihtiyacı olan işverence bu onay her yıl başında işçilerden yazılı olarak alınır ve işçi özlük dosyasında saklanır, hükmünü içermektedir.

Devrim Avcı